Việt Nam sẽ thí điểm thị trường carbon giai đoạn 2025–2028 trước khi vận hành chính thức từ năm 2029. Doanh nghiệp cần chuẩn bị ra sao để biến thách thức thành cơ hội?

Giới thiệu

Thị trường carbon là một trong những công cụ kinh tế quan trọng để hỗ trợ các quốc gia đạt mục tiêu giảm phát thải khí nhà kính và ứng phó với biến đổi khí hậu. Đối với Việt Nam, đây là bước đi cần thiết nhằm thực hiện cam kết Net Zero 2050, đồng thời mở ra cơ hội hội nhập sâu hơn với thị trường quốc tế.

Theo Nghị định 119/2025/NĐ-CP có hiệu lực từ ngày 1/8/2025, lộ trình phát triển thị trường carbon trong nước được chia thành hai giai đoạn. Từ 2025 đến hết 2028, Việt Nam sẽ triển khai giai đoạn thí điểm. Từ 2029, thị trường carbon sẽ chính thức vận hành. Trong khuôn khổ giai đoạn thí điểm, các hoạt động thiết lập hệ thống, thử nghiệm cơ chế giao dịch và nâng cao năng lực sẽ là trọng tâm.

Nội dung giai đoạn 2025–2028

Trong giai đoạn thí điểm, Chính phủ tập trung vào bốn nhiệm vụ chính.

Thứ nhất, xây dựng và vận hành Hệ thống đăng ký quốc gia để quản lý hạn ngạch phát thải và tín chỉ carbon. Đây sẽ là nền tảng dữ liệu trung tâm, ghi nhận tất cả giao dịch và hoạt động liên quan.

Thứ hai, tổ chức vận hành thí điểm Sàn giao dịch cacbon trong nước, nơi doanh nghiệp được phép trao đổi, mua bán tín chỉ carbon theo cơ chế thử nghiệm. Việc này giúp kiểm nghiệm tính khả thi trước khi đi vào vận hành chính thức.

Thứ ba, triển khai cơ chế trao đổi và bù trừ tín chỉ cacbon, cho phép doanh nghiệp vượt hạn ngạch phát thải có thể mua tín chỉ từ doanh nghiệp khác hoặc từ các dự án bù trừ như trồng rừng, năng lượng tái tạo, cải tiến công nghệ.

Cuối cùng, tăng cường năng lực và nâng cao nhận thức cho doanh nghiệp, cơ quan quản lý và cộng đồng. Các chương trình đào tạo, tập huấn, hỗ trợ kỹ thuật sẽ giúp doanh nghiệp hiểu rõ hơn về cách tham gia thị trường, cũng như chuẩn bị hệ thống dữ liệu và báo cáo phát thải minh bạch.

Cơ hội cho doanh nghiệp Việt Nam

Giai đoạn thí điểm mở ra nhiều cơ hội cho doanh nghiệp. Những doanh nghiệp tham gia sớm sẽ có lợi thế tích lũy kinh nghiệm, xây dựng quy trình quản lý carbon bài bản và tạo nền tảng cạnh tranh khi thị trường chính thức vận hành từ năm 2029.

Ngoài ra, các dự án năng lượng tái tạo, trồng rừng, hay cải tiến công nghệ giảm phát thải có thể tạo ra tín chỉ carbon bán lại trên sàn giao dịch, hình thành một dòng doanh thu mới. Điều này đặc biệt quan trọng đối với những ngành tiêu thụ nhiều năng lượng như xi măng, thép, dệt may, hóa chất.

Doanh nghiệp cũng sẽ có cơ hội tiếp cận nguồn vốn xanh từ các ngân hàng, tổ chức tài chính quốc tế và quỹ đầu tư ESG. Minh bạch dữ liệu phát thải thông qua hệ thống đăng ký quốc gia giúp gia tăng niềm tin với đối tác và mở rộng khả năng xuất khẩu vào các thị trường có yêu cầu khắt khe như EU, nơi cơ chế CBAM (Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon) đang được triển khai.

Thách thức trong giai đoạn thí điểm 2025–2028

Dù mở ra nhiều cơ hội, giai đoạn thí điểm cũng đi kèm những thách thức không nhỏ.

Một trong những khó khăn lớn nhất là việc thu thập và chuẩn hoá dữ liệu phát thải. Nhiều doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp vừa và nhỏ, chưa có hệ thống quản lý năng lượng và carbon bài bản, dẫn đến chi phí và áp lực tuân thủ cao.

Bên cạnh đó, khung pháp lý chi tiết và các hướng dẫn kỹ thuật vẫn đang trong quá trình hoàn thiện. Doanh nghiệp có thể gặp lúng túng trong việc xác định phương pháp đo lường, báo cáo, hay cách thức tham gia sàn giao dịch carbon.

Ngoài ra, nguy cơ xuất hiện hiện tượng cacbon washing cũng đáng lưu ý. Một số doanh nghiệp có thể chỉ tập trung vào việc mua tín chỉ để đáp ứng yêu cầu ngắn hạn, thay vì thực sự đầu tư đổi mới công nghệ để giảm phát thải bền vững. Điều này có thể gây ảnh hưởng đến uy tín và tính minh bạch chung của thị trường.

Triển vọng đến 2029

Giai đoạn thí điểm 2025–2028 được coi là bước đệm quan trọng để Việt Nam tiến tới vận hành chính thức thị trường carbon từ năm 2029. Trong giai đoạn mới, Chính phủ sẽ bổ sung các cơ chế quan trọng như đấu giá hạn ngạch phát thải, hoàn thiện khung pháp lý, và xem xét khả năng kết nối thị trường carbon trong nước với quốc tế.

Đối với doanh nghiệp, triển vọng này có ý nghĩa chiến lược. Việc tham gia sớm không chỉ giúp giảm rủi ro tuân thủ, mà còn mở ra cơ hội nâng cao năng lực cạnh tranh, tiếp cận nguồn vốn giá rẻ và khẳng định vị thế trong chuỗi cung ứng toàn cầu.

 ► AHP GROUP - Tiết kiệm năng lượng, kiến tạo tương lai xanh!