Khám phá yêu cầu pháp luật về đào tạo cán bộ quản lý năng lượng, kỹ năng cần có, thách thức – cơ hội và xu hướng đến 2025 do AHP Group tư vấn & triển khai.

 

Giới thiệu: Vì sao quản lý năng lượng là vấn đề sống còn

Trong bối cảnh giá năng lượng biến động, các quy định pháp luật ngày càng chặt chẽ, quản lý năng lượng đã trở thành một yêu cầu bắt buộc thay vì lựa chọn tự nguyện. Đặc biệt tại Việt Nam, nơi nhiều ngành công nghiệp như xi măng, thép, dệt may, điện tử và hóa chất tiêu thụ lượng điện, than, dầu khổng lồ, việc đào tạo cán bộ quản lý năng lượng đóng vai trò quyết định đến khả năng duy trì lợi thế cạnh tranh của doanh nghiệp.

Bài viết này phân tích yêu cầu pháp luật hiện hành, kỹ năng cần có của cán bộ quản lý năng lượng, đồng thời đánh giá cơ hội và thách thức để giúp doanh nghiệp chuẩn bị tốt hơn cho lộ trình đến năm 2025.

Khung pháp lý về đào tạo cán bộ quản lý năng lượng

►Luật sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả

Luật số 50/2010/QH12 về sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả quy định rõ: các cơ sở sử dụng năng lượng trọng điểm phải bố trí cán bộ quản lý năng lượng đã qua đào tạo. Đây là cơ sở pháp lý nền tảng yêu cầu các doanh nghiệp bắt buộc phải có đội ngũ nhân sự chuyên trách.

►Các nghị định, thông tư hướng dẫn liên quan

• Thông tư 25/2020/TT-BCT quy định các cơ sở sử dụng năng lượng trọng điểm phải tổ chức đào tạo và bổ nhiệm cán bộ quản lý năng lượng.

• Nghị định 21/2011/NĐ-CP hướng dẫn chi tiết một số điều của Luật, trong đó nhấn mạnh trách nhiệm báo cáo hằng năm về tình hình sử dụng năng lượng.

• Các văn bản mới như Luật sửa đổi sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả (có hiệu lực từ 2026) bổ sung thêm chính sách ưu đãi tài chính cho doanh nghiệp có hệ thống quản lý năng lượng tốt.

►Chế tài xử phạt khi vi phạm

Theo Nghị định 73/2011/NĐ-CP, cơ sở sử dụng năng lượng trọng điểm không bổ nhiệm hoặc đào tạo cán bộ quản lý năng lượng có thể bị xử phạt hành chính từ 20 đến 30 triệu đồng. Ngoài ra, việc không thực hiện đúng quy trình kiểm toán năng lượng định kỳ cũng dẫn đến mức phạt cao hơn và ảnh hưởng đến uy tín của doanh nghiệp.

Vai trò của cán bộ quản lý năng lượng trong doanh nghiệp

Trong nhiều năm, cán bộ quản lý năng lượng thường bị hiểu nhầm là người chỉ theo dõi hóa đơn điện, nước. Thực tế, họ đảm nhận vai trò chiến lược, từ việc xây dựng kế hoạch quản lý và tiết kiệm năng lượng, giám sát hiệu suất trong từng phân xưởng, đến phối hợp tổ chức kiểm toán theo đúng quy định và chuẩn bị báo cáo định kỳ cho cơ quan nhà nước. Doanh nghiệp có đội ngũ quản lý năng lượng chuyên nghiệp không chỉ tiết giảm chi phí sản xuất nhờ áp dụng các giải pháp tiết kiệm phù hợp, mà còn tuân thủ đầy đủ yêu cầu pháp luật, tránh rủi ro bị xử phạt. Hơn thế nữa, doanh nghiệp còn gia tăng khả năng tiếp cận các nguồn vốn ưu đãi xanh từ nhà nước và tổ chức quốc tế, đồng thời nâng cao hình ảnh gắn liền với phát triển bền vững trong mắt khách hàng và đối tác toàn cầu.

Những kỹ năng cần có của cán bộ quản lý năng lượng

Để đáp ứng được vai trò này, cán bộ quản lý năng lượng cần trang bị nhiều nhóm kỹ năng khác nhau. Trước hết, họ phải có nền tảng kỹ thuật vững chắc, am hiểu hệ thống điện, nhiệt, khí nén và chiếu sáng, đồng thời biết vận hành các công cụ đo lường và phần mềm chuyên dụng để phân tích số liệu, từ đó đưa ra các đề xuất tối ưu. Ngoài kỹ năng kỹ thuật, khả năng quản lý và điều phối cũng vô cùng quan trọng. Họ cần biết cách phối hợp giữa các bộ phận sản xuất, kỹ thuật và tài chính, có năng lực lập kế hoạch và triển khai các dự án cải tiến năng lượng, cũng như giám sát và đánh giá hiệu quả sau khi áp dụng giải pháp.

Song song với đó, kỹ năng pháp lý và báo cáo là yêu cầu bắt buộc. Một cán bộ quản lý năng lượng giỏi phải nắm vững các quy định về kiểm toán năng lượng, kiểm kê khí nhà kính, chuẩn bị báo cáo định kỳ theo yêu cầu của cơ quan quản lý và luôn đảm bảo doanh nghiệp ở trạng thái sẵn sàng cho thanh tra, kiểm tra. Sự kết hợp giữa kỹ thuật, quản trị và pháp lý chính là nền tảng giúp họ trở thành nhân tố trọng yếu trong lộ trình phát triển bền vững của doanh nghiệp.

Cơ hội và thách thức trong đào tạo

►Lợi ích doanh nghiệp đạt được khi đầu tư đào tạo

• Giảm chi phí vận hành đáng kể, góp phần tăng lợi nhuận.

• Nâng cao uy tín với đối tác, đặc biệt là các tập đoàn đa quốc gia yêu cầu minh bạch ESG.

• Hưởng lợi từ các chương trình hỗ trợ tài chính, vay vốn ưu đãi về công nghệ xanh.

• Góp phần thực hiện mục tiêu Net Zero 2050 mà Việt Nam đã cam kết tại COP26.

►Thách thức thường gặp trong quá trình triển khai

• Thiếu nhân sự có chuyên môn, dẫn đến đào tạo phải bắt đầu từ nền tảng cơ bản.

• Khó khăn trong việc thu thập dữ liệu tiêu thụ năng lượng chính xác.

• Sự phối hợp giữa các bộ phận trong doanh nghiệp chưa đồng bộ.

• Tâm lý coi quản lý năng lượng chỉ là hình thức, không gắn với lợi ích trực tiếp.

► AHP GROUP - Tiết kiệm năng lượng, kiến tạo tương lai xanh!