Tìm hiểu cách ngân hàng và doanh nghiệp Việt Nam hợp tác trong các dự án năng lượng sạch. Cơ hội huy động vốn xanh, giảm phát thải và nâng cao sức cạnh tranh.

 

Bối cảnh: Nhu cầu năng lượng sạch và vai trò kết nối tài chính

Trong thập kỷ qua, Việt Nam chứng kiến nhu cầu năng lượng tăng trưởng nhanh chóng, đi kèm áp lực giảm phát thải khí nhà kính theo cam kết Net Zero 2050. Năng lượng tái tạo – đặc biệt là điện mặt trời, điện gió và sinh khối – trở thành lựa chọn chiến lược, không chỉ vì yêu cầu môi trường mà còn bởi lợi ích dài hạn về chi phí và an ninh năng lượng.

Tuy nhiên, triển khai các dự án năng lượng sạch cần vốn đầu tư rất lớn, vượt quá khả năng tự thân của phần lớn doanh nghiệp. Đây chính là lúc ngân hàng và tổ chức tài chính đóng vai trò cầu nối. Việc thiết lập cơ chế hợp tác chặt chẽ giữa ngân hàng – doanh nghiệp – nhà đầu tư sẽ tạo ra dòng vốn ổn định, thúc đẩy thị trường năng lượng sạch phát triển bền vững.

Cơ chế tài chính xanh: Ngân hàng vào cuộc

Trong những năm gần đây, nhiều ngân hàng thương mại tại Việt Nam đã xây dựng danh mục sản phẩm tín dụng xanh. Các khoản vay này được thiết kế với lãi suất ưu đãi, kỳ hạn linh hoạt, tập trung vào các dự án năng lượng tái tạo, tiết kiệm năng lượng và giảm phát thải carbon.

Một số điểm nổi bật trong cơ chế kết nối tài chính xanh:

• Ngân hàng Nhà nước Việt Nam đã ban hành Thông tư 17/2022/TT-NHNN, yêu cầu các tổ chức tín dụng lồng ghép yếu tố môi trường – xã hội vào quy trình thẩm định tín dụng. Điều này khiến ngân hàng có trách nhiệm đánh giá tác động môi trường của dự án trước khi giải ngân.

• Các ngân hàng thương mại như BIDV, Vietcombank, HDBank đã ký kết hợp tác với tổ chức quốc tế (IFC, ADB, JICA) để nhận nguồn vốn tái cấp từ quỹ khí hậu toàn cầu, từ đó cấp lại cho doanh nghiệp trong nước.

• Một số sản phẩm tài chính mới xuất hiện như trái phiếu xanh, khoản vay liên kết ESG, mang lại lựa chọn đa dạng cho doanh nghiệp.

Nhờ đó, thay vì chỉ dựa vào nguồn vốn tự có hoặc vay thương mại thông thường, doanh nghiệp nay có thể tiếp cận các kênh vốn ưu đãi để triển khai dự án năng lượng sạch với rủi ro thấp hơn.

Doanh nghiệp hưởng lợi gì từ hợp tác với ngân hàng?

Khi hợp tác trong các dự án năng lượng sạch, doanh nghiệp không chỉ được vay vốn mà còn hưởng lợi từ nhiều giá trị gia tăng:

• Tiết kiệm chi phí dài hạn: Vay vốn ưu đãi giúp giảm áp lực tài chính ban đầu, trong khi đầu tư vào công nghệ tiết kiệm năng lượng mang lại lợi ích vận hành lâu dài.

• Nâng cao uy tín và điểm tín dụng: Doanh nghiệp có dự án năng lượng sạch thường được đánh giá cao về quản trị rủi ro, từ đó cải thiện mối quan hệ với ngân hàng và nhà đầu tư.

• Mở rộng thị trường xuất khẩu: Nhiều tập đoàn toàn cầu và thị trường như EU yêu cầu nhà cung ứng minh bạch phát thải carbon. Doanh nghiệp tham gia dự án năng lượng sạch có lợi thế cạnh tranh rõ rệt.

• Cơ hội tham gia chuỗi giá trị mới: Các dự án điện mặt trời áp mái, hợp đồng mua bán điện trực tiếp (DPPA) và mô hình ESCO (công ty dịch vụ năng lượng) tạo thêm nguồn doanh thu cho doanh nghiệp.

  

Thực tế cho thấy, nhiều doanh nghiệp trong lĩnh vực dệt may, xi măng, điện tử đã giảm được từ 15–30% chi phí năng lượng sau khi đầu tư theo khuyến nghị của các dự án kiểm toán năng lượng, với vốn vay do ngân hàng hỗ trợ.

Thực tiễn kết nối ngân hàng – doanh nghiệp tại Việt Nam

Việt Nam đã có nhiều trường hợp thành công trong mô hình hợp tác này:

• Chương trình tài chính năng lượng sạch của IFC: Đã hợp tác với một số ngân hàng Việt Nam để cung cấp hơn 200 triệu USD tín dụng xanh cho doanh nghiệp đầu tư vào năng lượng mặt trời mái nhà và công nghệ tiết kiệm năng lượng.

• Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB) và HDBank: Triển khai gói tín dụng hàng trăm triệu USD hỗ trợ phát triển điện gió ngoài khơi và điện mặt trời ở miền Trung và Nam Bộ.

• GIZ và BIDV: Hợp tác thí điểm mô hình cho vay dựa trên hiệu quả năng lượng (Energy Performance Contracting), trong đó doanh nghiệp chỉ hoàn trả từ phần tiết kiệm chi phí năng lượng thực tế.

Các mô hình này chứng minh rằng khi ngân hàng và doanh nghiệp cùng chia sẻ rủi ro, dòng vốn sẽ được khai thông, tạo ra giá trị kinh tế lẫn môi trường.

Triển vọng và giải pháp thúc đẩy kết nối đến 2030

Từ nay đến 2030, nhu cầu vốn cho phát triển năng lượng tái tạo và tiết kiệm năng lượng ở Việt Nam ước tính lên tới hàng chục tỷ USD. Đây vừa là thách thức, vừa là cơ hội để hệ thống ngân hàng nội địa nâng cao vai trò trong quá trình chuyển đổi xanh.

Một số giải pháp quan trọng để thúc đẩy kết nối:

• Chuẩn hóa quy trình thẩm định tín dụng xanh, gắn với các chuẩn mực quốc tế (IFRS-ISSB, GRI).

• Tăng cường quỹ bảo lãnh rủi ro từ Nhà nước và các tổ chức quốc tế, giúp ngân hàng mạnh dạn cho vay dự án năng lượng sạch.

• Đào tạo năng lực cho cán bộ ngân hàng và doanh nghiệp về đánh giá tài chính – kỹ thuật của dự án năng lượng tái tạo.

• Phát triển thị trường carbon tại Việt Nam, tạo cơ chế định giá rõ ràng để doanh nghiệp có thêm nguồn thu khi cắt giảm phát thải.

Nếu các giải pháp này được triển khai đồng bộ, kết nối ngân hàng – doanh nghiệp qua dự án năng lượng sạch sẽ trở thành động lực lớn, không chỉ giúp Việt Nam đạt mục tiêu khí hậu mà còn nâng cao sức cạnh tranh quốc gia trong bối cảnh kinh tế toàn cầu xanh hóa.

 ► AHP GROUP - Tiết kiệm năng lượng, kiến tạo tương lai xanh!