Tìm hiểu khái niệm kiểm kê khí nhà kính, yêu cầu pháp lý tại Việt Nam theo Nghị định 06/2022 và Thông tư 17/2022/TT-BTNMT, cùng giải pháp cho doanh nghiệp.

 

 

Kiểm kê khí nhà kính là gì?

Kiểm kê khí nhà kính (Greenhouse Gas Inventory – GHG Inventory) là quá trình thu thập, tính toán và báo cáo toàn bộ lượng phát thải khí nhà kính từ hoạt động của một quốc gia, một tổ chức, hoặc một cơ sở sản xuất. Các loại khí thường được thống kê bao gồm CO₂, CH₄, N₂O, HFCs, PFCs, NF₃và SF₆ – những khí có khả năng giữ nhiệt và gây ra biến đổi khí hậu.

Đối với doanh nghiệp, kiểm kê khí nhà kính nghĩa là xác định lượng phát thải phát sinh từ tiêu thụ năng lượng, quy trình công nghiệp, chất thải và các hoạt động sản xuất phụ trợ. Đây là bước nền tảng để quản lý phát thải, lập kế hoạch giảm thiểu và tham gia thị trường carbon trong tương lai.

► Vì sao doanh nghiệp cần quan tâm?

Trên bình diện quốc tế, các thị trường xuất khẩu lớn như EU, Mỹ, Nhật Bản ngày càng yêu cầu minh bạch về lượng phát thải sản phẩm thông qua cơ chế như CBAM (Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon). Nếu doanh nghiệp Việt Nam không có hệ thống kiểm kê chuẩn hóa, nguy cơ bị hạn chế xuất khẩu là rất lớn.

Trong nước, Chính phủ Việt Nam đã cam kết đạt mức phát thải ròng bằng “0” (Net Zero) vào năm 2050. Điều này đồng nghĩa với việc các ngành công nghiệp sẽ phải đo lường, báo cáo và giảm phát thải theo lộ trình bắt buộc. Doanh nghiệp nào đi trước sẽ có lợi thế lớn về chi phí, thị trường và uy tín.

Khung pháp lý: Nghị định 06/2022 và Thông tư 17/2022/TT-BTNMT

• Nghị định 06/2022/NĐ-CP: Ban hành ngày 07/01/2022, quy định chi tiết việc giảm nhẹ phát thải khí nhà kính, bảo vệ tầng ozon và phát triển thị trường carbon trong nước. Đây là văn bản khung, đặt nền tảng pháp lý cho việc kiểm kê khí nhà kính ở cấp doanh nghiệp.

• Thông tư 17/2022/TT-BTNMT: Hướng dẫn kỹ thuật về kiểm kê khí nhà kính, quy định phương pháp tính toán, biểu mẫu báo cáo và trách nhiệm của các cơ sở trong việc lập báo cáo gửi Bộ Tài nguyên và Môi trường.

Hai văn bản này kết hợp lại tạo thành “luật chơi” mới, biến kiểm kê khí nhà kính từ một khái niệm tự nguyện thành nghĩa vụ bắt buộc.

► Những đối tượng phải thực hiện kiểm kê

Theo Quyết định 01/2022/QĐ-TTg và cập nhật mới nhất trong Quyết định 13/2024/QĐ-TTg, các cơ sở phát thải từ 3.000 tấn CO₂ tương đương/năm trở lên hoặc có mức tiêu thụ năng lượng lớn đều nằm trong danh mục phải kiểm kê. Các ngành bao gồm:

• Các ngành công nghiệp trọng điểm: Nhiệt điện, xi măng, thép, hóa chất, phân bón, dệt may, điện tử

• Các khu công nghiệp tập trung có quy mô lớn.

• Doanh nghiệp FDI thường cũng chịu áp lực kiểm kê để đáp ứng yêu cầu từ tập đoàn mẹ và thị trường quốc tế.

Quy trình kiểm kê khí nhà kính tại doanh nghiệp

Thông tư 17/2022 quy định một quy trình gồm các bước chính:

• Xác định phạm vi và ranh giới kiểm kê: Chọn các nguồn phát thải trong cơ sở (năng lượng, quy trình sản xuất, chất thải…).
• Thu thập dữ liệu hoạt động: Điện, than, dầu, khí đốt tiêu thụ; sản lượng; hóa chất sử dụng…
• Áp dụng hệ số phát thải: Dựa theo hướng dẫn quốc gia hoặc IPCC để tính toán lượng khí thải.
• Tính toán và tổng hợp kết quả: Chia theo từng loại khí, từng nguồn phát thải.
• Lập báo cáo và gửi cơ quan quản lý: Theo biểu mẫu chuẩn trong Thông tư 17.
• Lưu trữ, cập nhật và cải tiến dữ liệu: Phục vụ các kỳ kiểm kê sau và chuẩn bị tham gia thị trường carbon.

Để hỗ trợ doanh nghiệp thực hiện nhanh chóng và chính xác, AHP Group đã phát triển công cụ tính toán phát thải khí nhà kính. Bạn có thể truy cập tại: www.ahpgroup.io.vn

 

Thách thức trong triển khai và cách khắc phục

Khi bắt đầu triển khai kiểm kê khí nhà kính, nhiều doanh nghiệp thường gặp khó khăn do thiếu nhân sự am hiểu chuyên môn, đặc biệt là các phương pháp tính toán phát thải theo chuẩn quốc tế. Một thách thức khác đến từ việc dữ liệu tiêu thụ năng lượng và nguyên vật liệu chưa được đo lường hay lưu trữ một cách hệ thống, khiến cho việc tổng hợp báo cáo gặp nhiều sai lệch. Ngoài ra, chi phí đầu tư cho hệ thống quản lý dữ liệu và phần mềm chuyên dụng cũng là rào cản với không ít doanh nghiệp vừa và nhỏ. Không ít lãnh đạo cũng lo ngại tính minh bạch của số liệu, bởi khi công bố công khai, doanh nghiệp có thể phải chịu trách nhiệm pháp lý hoặc đối mặt với áp lực từ đối tác và thị trường. Để khắc phục, các doanh nghiệp cần ưu tiên đào tạo đội ngũ phụ trách môi trường – năng lượng, xây dựng quy trình đo lường dữ liệu ngay từ khâu vận hành sản xuất, đồng thời hợp tác với các đơn vị tư vấn chuyên nghiệp như AHP Group để được hỗ trợ từ kiểm toán năng lượng, kiểm kê khí nhà kính cho đến lập kế hoạch giảm phát thải dài hạn.

Lợi ích dài hạn của kiểm kê khí nhà kính

Mặc dù việc kiểm kê khí nhà kính có thể gây áp lực ban đầu, nhưng về lâu dài đây lại là công cụ mang lại nhiều lợi ích chiến lược cho doanh nghiệp. Trước hết, kiểm kê giúp nhận diện những điểm lãng phí năng lượng trong sản xuất, từ đó đưa ra biện pháp tối ưu, góp phần tiết kiệm đáng kể chi phí vận hành. Song song, việc minh bạch hóa lượng phát thải còn nâng cao uy tín thương hiệu, đáp ứng các tiêu chuẩn ESG mà nhà đầu tư và đối tác quốc tế ngày càng coi trọng. Một doanh nghiệp có báo cáo kiểm kê bài bản sẽ dễ dàng tiếp cận các nguồn vốn xanh, vốn ưu đãi từ ngân hàng và tổ chức tài chính. Quan trọng hơn, kiểm kê cũng chính là bước chuẩn bị cho việc tham gia thị trường carbon, nơi doanh nghiệp có thể bán tín chỉ carbon dư thừa và tạo ra nguồn thu mới. Nhìn tổng thể, lợi ích mà kiểm kê khí nhà kính mang lại vượt xa nghĩa vụ pháp lý, trở thành đòn bẩy giúp doanh nghiệp phát triển bền vững và cạnh tranh hiệu quả trong chuỗi cung ứng toàn cầu.

AHP Group đồng hành cùng doanh nghiệp từ khâu đào tạo, hướng dẫn thu thập dữ liệu, đến lập báo cáo kiểm kê theo chuẩn quốc tế, đảm bảo tuân thủ pháp luật và gia tăng năng lực cạnh tranh. Đừng chờ đến khi bị buộc phải báo cáo mới hành động – hãy chuẩn bị ngay hôm nay để biến kiểm kê khí nhà kính thành lợi thế bền vững cho doanh nghiệp của bạn.

► AHP GROUP - Tiết kiệm năng lượng, kiến tạo tương lai xanh!