Lean Energy Management giúp doanh nghiệp công nghiệp tối ưu chi phí, tuân thủ pháp lý, giảm phát thải khí nhà kính và nâng cao lợi thế cạnh tranh. Khám phá xu hướng và giải pháp cùng AHP Group.

 

Giới thiệu: Bối cảnh và lý do Lean Energy Management trở thành xu hướng tất yếu

Trong bối cảnh toàn cầu đang hướng tới mục tiêu Net Zero 2050, năng lượng trở thành một trong những yếu tố chiến lược quyết định sức cạnh tranh của doanh nghiệp. Giá điện, than, dầu tăng không ngừng, trong khi yêu cầu về minh bạch phát thải từ thị trường quốc tế ngày càng khắt khe. Các ngành công nghiệp nặng như xi măng, thép, hóa chất hay dệt may, vốn tiêu thụ nhiều năng lượng, đặc biệt chịu áp lực kép: vừa phải giảm chi phí, vừa phải đảm bảo tuân thủ luật pháp về năng lượng và khí nhà kính.

Lean Energy Management xuất hiện như một phương pháp quản trị hiện đại, kết hợp giữa tư duy “lean” trong sản xuất và quản lý năng lượng. Thay vì chỉ tập trung vào sản xuất nhiều hơn, doanh nghiệp hướng tới sản xuất hiệu quả hơn, loại bỏ mọi hình thức lãng phí năng lượng trong quy trình, cải thiện hiệu suất thiết bị, đồng thời giảm phát thải. Đây là cách tiếp cận mang lại lợi ích kép: vừa tạo ra giá trị kinh tế, vừa củng cố vị thế bền vững trong chuỗi cung ứng toàn cầu.

Khung pháp lý hiện hành tại Việt Nam

► Luật và nghị định về sử dụng năng lượng

• Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả (2010) yêu cầu các cơ sở tiêu thụ năng lượng trọng điểm phải xây dựng kế hoạch sử dụng năng lượng hàng năm và thực hiện kiểm toán năng lượng định kỳ.

• Thông tư 25/2020/TT-BCT quy định kiểm toán năng lượng bắt buộc cho doanh nghiệp có mức tiêu thụ lớn, chu kỳ 3 năm/lần.

• Luật sửa đổi Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả (có hiệu lực từ 01/01/2026) sẽ bổ sung cơ chế ưu đãi tài chính, khuyến khích doanh nghiệp đầu tư công nghệ xanh và nâng cấp thiết bị tiết kiệm năng lượng.

• Nghị định 73/2011/NĐ-CP quy định chế tài xử phạt đối với doanh nghiệp không thực hiện hoặc thực hiện sai quy định về kiểm toán năng lượng.

► Quy định về kiểm kê khí nhà kính và thị trường carbon

• Nghị định 06/2022/NĐ-CP: Doanh nghiệp trong danh mục phải tiến hành kiểm kê khí nhà kính, xây dựng kế hoạch giảm phát thải.

• Thông tư 17/2022/TT-BTNMT: Hướng dẫn cụ thể phương pháp kiểm kê khí nhà kính.

• Quyết định 13/2024/QĐ-TTgBan hành danh mục cơ sở phải kiểm kê khí nhà kính (hiệu lực 01/10/2024).

• Nghị định 119/2025/NĐ-CP: Thiết lập cơ chế phân bổ hạn ngạch phát thải và thị trường carbon tại Việt Nam (có hiệu lực từ 01/08/2025).

Các văn bản pháp lý này tạo ra khuôn khổ bắt buộc, buộc doanh nghiệp phải chuẩn bị chiến lược quản lý năng lượng và phát thải ngay từ bây giờ.

Nghĩa vụ và yêu cầu đối với doanh nghiệp sản xuất

Với những thay đổi pháp lý nói trên, doanh nghiệp sản xuất, đặc biệt trong lĩnh vực công nghiệp nặng và các nhà máy FDI cần thực hiện hàng loạt nghĩa vụ:

• Kiểm toán năng lượng định kỳ: Đánh giá hiệu suất sử dụng năng lượng, đề xuất giải pháp tiết kiệm.
• Kiểm kê khí nhà kính: Báo cáo theo chuẩn quốc tế (GHG Protocol, ISO 14064) và theo yêu cầu pháp lý trong nước.
• Nộp báo cáo và kế hoạch giảm phát thải: Trước thời hạn 2025 để tránh rủi ro xử phạt.
• Chuẩn bị cho thị trường carbon: Doanh nghiệp phải làm quen với cơ chế phân bổ và giao dịch hạn ngạch phát thải.
• Đào tạo nội bộ: Xây dựng đội ngũ nhân sự am hiểu về quản lý năng lượng và dấu chân carbon.

Việc tuân thủ vừa là trách nhiệm pháp lý, vừa là cơ hội để doanh nghiệp tối ưu chi phí, nâng cao năng lực cạnh tranh.

Cơ hội và thách thức khi triển khai Lean Energy Management

Triển khai Lean Energy Management mang lại những cơ hội rõ rệt. Trước hết, doanh nghiệp có thể tiết kiệm chi phí đáng kể. Thống kê từ Bộ Công Thương cho thấy, nhiều cơ sở sản xuất sau khi thực hiện kiểm toán năng lượng và áp dụng các khuyến nghị đã tiết kiệm được từ 10 đến 30% chi phí điện năng. Đây là con số không nhỏ đối với những ngành tiêu thụ hàng chục triệu kWh mỗi năm.

Thứ hai, Lean Energy Management giúp doanh nghiệp tiếp cận các nguồn vốn và ưu đãi. Khi Luật sửa đổi có hiệu lực từ 2026, các doanh nghiệp tiên phong sẽ có cơ hội vay vốn ưu đãi để đầu tư vào công nghệ tiết kiệm năng lượng, từ đó tạo lợi thế cạnh tranh vượt trội.

Thứ ba, việc minh bạch dấu chân carbon và báo cáo theo chuẩn quốc tế giúp doanh nghiệp duy trì khả năng xuất khẩu vào những thị trường khắt khe như EU, nơi cơ chế CBAM đã bắt đầu được áp dụng. Một nhà máy điện tử hay dệt may có chứng chỉ kiểm kê khí nhà kính đầy đủ sẽ được khách hàng quốc tế đánh giá cao và có nhiều cơ hội ký kết hợp đồng dài hạn.

Tuy nhiên, không thể phủ nhận những thách thức. Chi phí đầu tư ban đầu để nâng cấp hệ thống, lắp đặt thiết bị tiết kiệm năng lượng hoặc phần mềm quản lý dữ liệu không hề nhỏ. Nhiều doanh nghiệp thiếu nhân sự chuyên trách, dẫn đến khó khăn trong việc triển khai và theo dõi. Thu thập dữ liệu từ nhiều phân xưởng vẫn là điểm nghẽn phổ biến, đặc biệt trong các doanh nghiệp FDI vốn phải đồng bộ cả yêu cầu tập đoàn mẹ lẫn quy định trong nước. Áp lực tuân thủ pháp lý nếu không được giải quyết kịp thời có thể khiến doanh nghiệp bị xử phạt, hoặc tệ hơn là mất thị trường xuất khẩu chiến lược.

Xu hướng và lộ trình đến 2025

Từ năm 2025, Việt Nam bắt đầu thí điểm thị trường carbon và yêu cầu doanh nghiệp thực hiện kiểm kê khí nhà kính theo Nghị định 06/2022. Đây là thời điểm quan trọng để các nhà máy áp dụng Lean Energy Management nhằm chuẩn hóa hệ thống dữ liệu năng lượng, giảm thất thoát và chuẩn bị sẵn cho cơ chế phân bổ hạn ngạch, giao dịch tín chỉ carbon. Sang 2026–2027, khi luật sửa đổi về sử dụng năng lượng tiết kiệm có hiệu lực và hoạt động giám sát, thanh tra trở nên chặt chẽ hơn, doanh nghiệp nào đã tinh gọn quy trình quản lý năng lượng sẽ dễ dàng tiếp cận vốn xanh, giảm rủi ro pháp lý và tối ưu chi phí vận hành.

Đến giai đoạn 2028–2029, Việt Nam dự kiến mở rộng yêu cầu quản lý năng lượng ở cấp khu công nghiệp, đồng thời vận hành chính thức thị trường carbon toàn quốc và có thể kết nối quốc tế. Doanh nghiệp sớm triển khai Lean Energy Management sẽ nổi bật nhờ dữ liệu phát thải minh bạch, chi phí sản xuất thấp hơn và năng lực đáp ứng các tiêu chuẩn toàn cầu như CBAM, từ đó tạo lợi thế cạnh tranh bền vững.

 ► AHP GROUP - Tiết kiệm năng lượng, kiến tạo tương lai xanh!